Archivo de la etiqueta: Cascales

ALGUNOS TRATADISTAS LITERARIOS EN OCCIDENTE

Eje orientativo (y, por tanto, incompleto en cuanto a autores) desde los críticos clásicos hasta los anteriores a las teorías marxistas (cf., para su continuación, el post correspondiente al tema 4 de “´Literatura y Sociedad”)

Es difícil hablar de una “Historia de la Teoría de la literatura” o “Crítica literaria en la cultura occidental porque el concepto de “Teoría de la Literatura” es bastante reciente: en 1925, Boris Tomachevsky aún tituló “Definición de la Poética” el primer capítulo de su Teoría de la Literatura,  y en el Primer Congreso internacional de Historia Literaria (Budapest, 1931) se puso en evidencia el difícil emparejamiento entre Historia y Crítica literaria. A partir de esa fecha hubo intentos de disociar la Crítica de la Literatura y la Historia de la Literatura, pese a los retractores.

 El mismo concepto de “literatura” ha sido también muy controvertido en cuanto a su definición. Las primeras teorías griegas que nos han llegado son Poéticas que hablan de poiesis, más poesía que prosa, y que incluye lo que más tarde se conocerá como teatro porque tampoco hay una clara delimitación de los géneros a lo largo de la Historia. Por otro lado, en la Grecia clásica la Retórica u Oratoria, cuya finalidad es convencer, goza de un protagonismo que ya en la Roma clásica hace de Retórica y Poética un único arte (Cicerón), y así se mantiene en la Edad Media. Esta fusión incide directamente en la producción de teorías de crítica literaria, las poéticas y las retóricas. Más tarde se relaciona con la filosofía y llega a considerarse la poesía como una rama de la lógica… Con el Renacimiento italiano, Retórica y Poesía siguen entrelazadas, algo lógico puesto que ambas utilizan como instrumento el lenguaje, y en el siglo XVI ya se reflexionará sobre la relación (y la equivalencia) entre poesía y lenguaje (Scalígero, 1561)

En cualquier caso, además de los trabajos dedicados por completo a la Poética o a la Retórica, muchos escritores dejaron sus opiniones literarias en algunas de sus obras (prólogos, elogios, traducciones, diálogos…) por lo que se incluyen en la siguiente (incompleta) tabla.

Autor

Obra País Objeto
Protágoras de Abdera (485-411) [fragmentos y citas] Grecia Retórica
Gorgias de Leontini (485-380) [fragmentos de Arte Retórico, Encomio a Helena, Defensa de Palamedes] Grecia Retórica
Platón (427-328) [teorías en varios diálogos] Grecia Poética
Aristoteles (384-322 a.C.) Sobre la poética Grecia Poética
Aristóteles (384-322 a.C.) Sobre la retórica Grecia Retórica
Demetrio de Falero (337-283 a.C.)  Sobre el estilo Grecia Poética
Longino ¿s.II-I a.C  Sobre lo sublime  Grecia Poética
Cicerón (106-43 a.C.) De Inventione(84 a.C.)De Oratore (55 a.C.)Brutus (46 a.C.) Roma Poética
Horacio (65- 8 a.C) Epistola ad Pisones sive De Arte poetica liber Roma Poética
Marco Fabio Quintiliano (39-95) Institutio Oratoria (95 d.C. aprox.)  Roma Retórica
Mestrio Plutarco de Queronea (50-120 d.C. aprox) Moralia [tratados como Como debe un joven escuchar la poesía] Grecia helenística Poética
Taciano (120-180 aprox.) Discurso a los griegos   Poética
 Orígenes de Alejandría  (186-254) Philokalía     
Plotino (205-270 a.C) Enéadas (Enéada I, 6, Sobre el bien y la Belleza)  

   
San Agustín (354-430) Confesiones (400 aprox.) De doctrina Christiana [2ª parte sobre oratoria sagrada]   PoéticaRetórica
Marciano Capella  (s.V) De nuptiis Mercurii et Philogiae   Poética
Ambrosio Teodosio Macrobio (s.V) Comentario al sueño de Escipión  (400 aprox.)Saturnales (400 aprox)    Poética
Fabio Planciades Fulgencio (s.V-VI) Exposición del contenido de Virgilio de acuerdo con la filosofía moral (500  aprox)    Poética
Q.Séptimo Florencio Tertuliano (160-220 aprox)  De Spectaculis   Poética
Boecio (480-524 aprox.) De consolatione philosophia Roma Poética
San Isidoro de Sevilla (570-636) Etimologías España PoéticaGramáticaRetórica
San Julián de Toledo (642-690) Ars Grammatica España PoéticaGramática
Alcuino de York (735-804) Rethorica Inglaterra Retórica
Rabano Mauro (784-856) De institutione clericorum Inglaterra Retórica
Averroes (1126-1198) Comentario sobre la Poética de AristótelesParáfrasis de la Retórica España Poética Retórica
Moisés ben Ezra  (s.XII) Poética España Poética
Ramón Llull (1232-1315) Rethorica Nova España Retórica
Dante Alighieri (1265-1321) Vita Nova (1293) Italia Poética
Francesco Petrarca (1304-1374) Carta X Italia Poética
Giovanni Boccaccio (1313-1375 Trattatello       in laude di DanteGenealogiae deorum gentilium libri Italia Poética
Juan Alonso de Baena (1365-1435 aprox.) Cancionero(1430 aprox.) España Poética
Don Íñigo López de Mendoza, Marqués de Santillana (1398-1458) Proemio e carta al condestable don Pedro de Portugal. España Poética
Giovanni  Pico Della Mirandola (1463-1494) De Studio divinae et humanae philosophia (1508) Italia Poética
Ludovico Ricchieri  (1469-1525) Lectionem antiquorum libri XXX (1516) Italia Poética
Sir Thomas Elyot  (1490-1546) The Book named The Governor (1531) Inglaterra Poética
Juan Luis Vives (1492-1540) De ratione dicendi (1533) España Retórica
Francesco Robortello  (1516-1567) In librum Aristotelis de arte poetica expllicationes (1548) Italia Poética
Antonio Llull (1510-1582 aprox.) De exercitatione grammatica (1553)De oratione(1554 aprox)De oratione  libri septem  (1558) España GramáticaRetórica
Francisco Sánchez de las Brozas, el Brocense (1523-1600) De arte dicendi (1558 aprox)De Auctoribus interpretandis, sive de exercitatione poetica (1558) España Retórica
Antonio Sebastiano Minturno (cc 1500-1574) De poeta(1559 aprox.) Italia Poética
Julio César Scaligero (1484-1558) Poetices libri Septem (1561) Italia Poética
Laurentio Palmyreno  (s.XVI) Retórica (1566 aprox) [perdida, citas de Vives] España Retórica
Ludovico Castelvetro (1505-1571) Poetica d’Aristotele vulgarizzata et aposta (1570) Italia Poética
Angelo Segni (1522-1576) Ragionamento sopra le cose pertinenti alla Poetica (1581) Italia Poética
Tomás Correa (s.XVI) Explanationes in librum de Arte Poetica Horatii (1587).  España Poética
Miguel Sánchez de Lima (s.XVI) El Arte poética en romance castellano (1580).  España Poética
Juan Díaz Rengifo (1553-1615) Arte Poética Española(1592)  España Poética
Giulio Cortese  (ca.1530-1598) Avertimenti nel poetare (1591) Italia PoéticaLenguaje
Sir Philip Sidney  (1554-1586) The Defense of Poesy (1595)An Apology for Poetry (1595) Inglaterra Poética
Alonso López Pinciano  (1547-1627) Philosophia antigua poética (1596) España Poética
Giovanni Gelli Del concetto poetico (1598) Italia Poética
Luis Alfonso de Carvalho (1571-1635) Cisne de Apolo. De las excelencias, y dignidad y todo lo que al Arte Poética y versificatoria pertenece (1602) España Poética
Juan de la Cueva (1543-1612) Ejemplar poético (1606) España Poética
Lope de Vega (1562-1635) Arte Nuevo de hacer comedias (1609) España Poética
 Luis Carillo y Soto-mayor (1585-1610) Libro de la erudición poética (1611)   Poetica
Francisco de Cascales (1564-1642) Tablas Poéticas (1617) España PoéticaLenguaje
Pedro Soto de Rojas(1590-1655) Discurso sobre la Poética (1623).  España  
Juan de Jaúregui (1583-1641) Discurso Poético(1624)Antídoto contra la pestilente  poesía de las “Soledades”, aplicado a su autor, para defenderle de sí mismo (1624) España PoéticaLenguaje
Jusepe Antonio González de Salas (1592-1648) Nueva idea de la tragedia (1633) [Comentario a la Poética Aristotélica] España Poética
Nicolás Boileau-Desprèaux (1636-1711) L’Art Poétique (1672 aprox.) Francia Poética 
Feijoo (1676-1764) Cartas Eruditas España Poética
Alexander Pope (1688-1744) Essay on Criticism (1709) Inglaterra Poética 
Charles Gildon (1665-1724) The Complete Art of Poetry (1718) Inglaterra Poética 
Don Gregorio Mayáns y Siscar (1699-1781) Poetica española (Retórica (1757) España Poética
Ignacio de Luzán  (1702-1754) Poética (1737) España Poética 
Gaspar Melchor de Jovellanos (1744-1811) Lecciones de Retórica y Poética España  
Leandro Fernández de Moratín(1760-1828) Lección Poética (1782)    Poética
Don Félix José Reinoso (1772-1841) Plan ideológico de una Poética.  España Poética